4 kwietnia 2017 roku oficjalnie ujrzała światło dzienne nowa specyfikacja ISOM 2017, która będzie obowiązywać od 1 stycznia 2018 roku. Poprzednia jej wersja pochodziła z roku 2000 i po kilkunastu latach obowiązywania wymagała pewnych zmian, które miały ją dostosować do aktualnych technologii wykonywania i druku map do biegu na orientację. Jakie zmiany nastąpiły i czy są one rewolucyjne? Zapraszam do lektury.
CZYM JEST ISOM?
ISOM, czyli International Specification for Orienteering Maps, to zestaw międzynarodowych norm, które definiują symbole wykorzystywane na mapach do biegu na orientację w skalach 1:10000 i 1:15000. Dla map w skalach 1:4000 i 1:5000 (mapy sprinterskie) stosowany jest odrębny zestaw symboli (ISSOM 2007), który nie został zmieniony. Oprócz zestawu symboli wraz z ich opisem ISOM określa również najważniejsze zasady wykonywania map we wspomnianych wcześniej skalach. Jednym słowem: jest to kompendium wiedzy dotyczącej wykonywania map do BnO – biblia każdego kartografa, ale i ważny dokument dla wszystkich zawodników.
UNIFIKACJA
Jednym z podstawowych celów wydania nowej specyfikacji miało być ujednolicenie wszystkich symboli bez względu na stosowaną skalę mapy (1:10000 lub 1:15000). Zgodnie z nowym ISOM wszystkie symbole na mapach w skali 1:10000 są bezpośrednim powiększeniem symboli zdefiniowanych dla mapy 1:15000. Konsekwencją tej zmiany jest modyfikacja symboli, które dotychczas nie spełniały tych wymogów, czyli symboli tras oraz symbolu linii północy magnetycznej. Dotychczas wielkość symboli tras (trójkąt startu, okrąg punktu kontrolnego, meta czy numeracja punktów) była jednakowa dla obydwu skal. Według nowego ISOM symbole te na mapach w skali 1:10000 będą powiększone o 150% w stosunku do map w skali 1:15000. Podobnie ma się sprawa z liniami północy magnetycznej: dotychczas na mapach w skali 1:15000 odległości między nimi odpowiadały 500 m w terenie, a na mapach w skali 1:10000 – 250 m w terenie. Nowy standard określa jednakowe oddalenie od siebie linii północy na mapach w obydwu skalach i będzie to 300 m w terenie (20 mm na mapie w skali 1:15000 i 30 mm na mapie w skali 1:10000).
GENERALIZACJA
Drugi bardzo ważny aspekt, któremu poświęcono dużo miejsca w nowej specyfikacji, to generalizacja. Być może jest to coś, co wydaje się najmniej istotne z punktu widzenia zawodnika; w praktyce jednak znaczenie nowych regulacji w tym zakresie jest nie do przecenienia, ponieważ właściwa generalizacja mapy bezpośrednio wpływa na jej czytelność. Twórcy nowego ISOM postanowili wyraźnie określić wytyczne i ograniczenia w stosowaniu wszystkich symboli na mapach, aby zmusić kartografów do nieco większej generalizacji oraz zadbać o większą czytelność map. Dla każdego symbolu zostały określone m.in.:
– minimalne odstępy, które należy zachować pomiędzy poszczególnymi symbolami na mapie (np. minimalna odległość pomiędzy środkami symboli „kamień” na mapie powinna wynosić 2 mm),
– minimalne długości obiektów liniowych (np. minimalna długość symbolu „suchy rów” na mapie to 1,15 mm, czyli trzy „kropki”),
– minimalne wymiary obiektów powierzchniowych, ale również ich minimalna szerokość czy długość (np. minimalny wymiar symbolu „teren podmokły”, to 2 x 0.7 mm na mapie).
Powyższe wytyczne w uproszczonej formie istniały już w standardzie ISOM 2000, natomiast zdarzało się, że nie były stosowane, co prowadziło do powstawania map zbyt szczegółowych lub nieczytelnych. Należy mieć jednak nadzieję, że podkreślenie wagi tego problemu w nowej specyfikacji pozwoli go w znacznym stopniu rozwiązać.
ZMIANY SYMBOLI
Tym, co najbardziej wszystkich interesuje, są zmiany w stosowanej na mapach symbolice. ISOM 2017 likwiduje dwa symbole („grób”, „strzelnica”), wprowadza kilka nowych (m.in. „wielki głaz”, „rów skalny”), a także modyfikuje niektóre z obecnie funkcjonujących. Wśród najważniejszych zmian należałoby wymienić te, które ujednolicają ISOM i ISSOM (specyfikację do map sprinterskich), czyli:
– nowy symbol „teren utwardzony”,
– nowy symbol „wiata”,
– zmiana „symbolu linia kolejowa”,
– dodatkowy wzór symbolu „budynek”,
– dodanie czwartego stopnia przebieżności lasu (najbardziej ograniczona przebieżność – poniżej 10% normalnej prędkości biegu) w dwóch wzorach kolorystycznych.
Ciekawym rozwiązaniem jest również możliwość zastosowania dwóch wzorów symbolu „wyraźna granica kultur”. Dotychczas jedynym dopuszczalnym wzorem były „czarne kropki”, natomiast obecnie możliwe będzie również użycie symbolu w postaci przerywanej linii w kolorze zielonym, co może mieć zastosowanie szczególnie w terenach kamienistych, gdzie na mapie przeważa kolor czarny. Inna ważna zmiana dotyczy symbolu „przecinka”. Dotychczas przebieżność dróg, ścieżek i przecinek określana była przez niektórych kartografów opcjonalnie, przy użyciu standardowych symboli przebieżności lasu (np. kolor żółty w tle ścieżki). Obecnie staje się to wymogiem dla symbolu „przecinka”.
CO WIĘCEJ?
Na koniec warto wspomnieć o kilku mniej istotnych zmianach, które również zostały uwzględnione w nowym ISOM:
– przenumerowanie wszystkich symboli,
– modyfikacja symboli specjalnych, aby były lepiej rozróżnialne dla osób z daltonizmem (dotychczas wszystkie symbole specjalne miały kształt „X” i były w kolorach: brązowym, niebieskim, zielonym i czarnym; obecnie zachowana jest kolorystyka, jednak symbole mają różne kształty, aby trudniej było je pomylić),
– adaptacja kolorystyki ISOM do zmian w technologii druku.
Czy mamy zatem do czynienia z rewolucją? W mojej ocenie – definitywnie nie, niemniej wprowadzone zmiany można z pewnością zaliczyć do kategorii potrzebnych, które dostosowują przestarzały ISOM 2000 do dzisiejszych realiów.
autor: Jacek Morawski
opracowanie: Wojciech Bajak
fot. główna: Agata Majasow / zdjeciawbiegu.pl
