MOBO – orientacja sportowa z telefonem komórkowym

Postęp technologiczny nieodwracalnie zmienia różne dziedziny życia nie oszczędzając także naszej dyscypliny sportu. Niektórzy pamiętają jeszcze potwierdzanie obecności na punktach kontrolnych za pomocą kredek, a wiele osób używało w tym celu perforatorów. Współcześnie natomiast perforatory wykorzystuje się głównie w przypadku awarii urządzeń elektronicznego systemu potwierdzania. Zawodnicy od narodzin orientacji sportowej nawigują posługując się jednak tradycyjnymi mapami drukowanymi na papierze (ostatnio często wodoodpornym) oraz kompasami magnetycznymi.

Nie można jednak wykluczyć, że już za kilka lat będziemy biegać z cienkim jak papier, elastycznym urządzeniem w formacie, np. A4, na którym wyświetlać się będzie mapa i kompas. Urządzenie to może być wyposażone w system potwierdzania punktów kontrolnych, a także nadajnik przekazujący w czasie rzeczywistym do centrum zawodów informacje o aktualnym położeniu zawodnika i potwierdzonych przez niego punktach kontrolnych. Do tego droga jest jeszcze być może daleka, jednak od kilku już lat istnieje możliwość zintegrowania mapy, kompasu i systemu potwierdzania punktów kontrolnych w jednym urządzeniu – telefonie komórkowym, smartfonie czy tablecie. Co prawda posługiwanie się nimi podczas zawodów nie wydaje się nam teraz wygodne, jednak postęp technologiczny może to szybko zmienić.

Idea MOBO (MOBile Orienteering) powstała w Estonii, gdzie 1 stycznia 2012 roku została otwarta pierwsza trasa MOBO. Autorem pomysłu jest Tarmo Klaar, który wraz z grupą współpracowników opracował aplikacje MOBO na telefony komórkowe (smartfony lub tablety) działające w najpopularniejszych systemach operacyjnych – Android, iOS, Windows Phone czy Symbian v.3. Aplikacja umożliwia wyświetlanie na ekranie urządzenia typowej mapy do orientacji sportowej i kompasu, a także pozwala na potwierdzanie obecności na punktach kontrolnych wyposażonych w kody QR (Quick Response) i/lub znaczniki NFC (Near Field Communication). Jednocześnie od zawodnika nadal wymaga się podstawowych umiejętności orientacji w terenie oraz posługiwania się mapą i kompasem. Informacja o potwierdzeniu punktu kontrolnego przesyłana jest za pomocą sieci na serwer, na którym można przeglądać wyniki uzyskane przez zawodników. MOBO zostało opracowane dla obsługi lokalnych tras ze stałymi punktami kontrolnymi, jednak możliwe jest jej wykorzystanie także jako platformy do organizacji zawodów na orientację przez każdego i wszędzie. Obecnie większość tras obsługiwanych przez MOBO znajduje się w Estonii, ale są też trasy w Wielkiej Brytanii, we Francji a nawet w Australii.

  

Najpierw trzeba zainstalować aplikację MOBO w telefonie. Aplikacja te jest dostępna bezpłatnie w sklepach internetowych obsługujących urządzenia z systemami operacyjnymi Android, iOS, Windows Phone i Symbian v.3 (w tym systemie działa jednak wyłącznie pierwsza wersja MOBO). Telefon musi także być wyposażony w aplikację obsługującą kody QR. Część nowych urządzeń posiada fabrycznie takie oprogramowanie (np. smartfony Nokia Lumia), dla reszty aplikacje takie są dostępne bezpłatnie. Jeśli punkty kontrolne mają dodatkowo znaczniki NFC, to zamiast aplikacji do odczytu kodów QR wystarczy możliwość odczytu zapisów zakodowanych w znacznikach NFC.

Aplikację MOBO można zainstalować za pośrednictwem sieci  Wi-Fi (np. w domu, w uczelni, w pracy, w galerii handlowej itp.), co nie wymaga transmisji danych poprzez sieć telefonii komórkowej i dostępu do internetu w terenie.

Po zainstalowaniu aplikacji MOBO należy w opcji „Settings” („Ustawienia”) wpisać nazwę użytkownika i wybrać rejon świata, w którym zwykle się znajdujemy. Dla wygody obsługi warto też zezwolić na powiększanie mapy i jej obrót. Można także wstępnie wybrać pionowe lub poziome ustawienie mapy na ekranie.

Z listy map (lub tras) należy wybrać tę, która nas interesuje i poczekać aż zostanie ona załadowana do telefonu. W przypadku wykorzystywania MOBO w celu organizacji zawodów, klikając przycisk „Event” podajemy unikalną nazwę trasy dostępną dla zawodników. Wybór trasy można przeprowadzić przy wykorzystaniu sieci Wi-Fi – mapa jest zapamiętana w telefonie i można z niej korzystać, dopóki nie przeprowadzimy operacji kasowania wczytanych map. Współrzędne geograficzne punktu startu podane są w informacjach o mapie, można też wcześniej sprawdzić na stronie internetowej MOBO, gdzie znajduje się miejsce startu.

Przed startem, na żądanie aplikacji, należy przeprowadzić kalibrację kompasu w telefonie wykonując nim kilka ruchów w kształcie ósemki. Kalibrację taką trzeba powtarzać każdorazowo po wyłączeniu i ponownym włączeniu zasilania telefonu.

Dla potwierdzenia obecności na starcie, punktach kontrolnych i na mecie wykorzystuje się umieszczone na znacznikach punktów kontrolnych (startu i mety) kody QR. W tym celu trzeba nacisnąć ikonę „Punch” („Potwierdzenie”) i zrobić zdjęcie kodu QR. Zdjęcie to najlepiej wykonywać z odległości 20-60 cm, jednak odległość umożliwiająca prawidłowy odczyt kodu zależy także od własności telefonu, rodzaju aplikacji do odczytu kodów QR, a także od warunków atmosferycznych. Jeżeli telefon posiada lampę błyskową, to zostaje ona automatycznie włączona, co umożliwia potwierdzanie punktów przy złych warunkach oświetleniowych, jak również po zmroku. Zdjęcia kodów można także wykonywać przez folie zabezpieczające telefony lub oznaczenia punktów kontrolnych.

W przypadku wyposażenia punktów kontrolnych w system NFC wystarczy przyłożyć telefon do znacznika (telefon oczywiście musi obsługiwać system NFC).

Jeśli telefon może połączyć się z Internetem bezpośrednio w terenie, to informacja o potwierdzeniu punktu kontrolnego zostaje natychmiast przesyłana na serwer MOBO, na którym można obejrzeć wyniki (pokonany dystans, listę punktów kontrolnych, czas). Jeśli urządzenie nie ma w danej chwili dostępu do Internetu, to dane o potwierdzeniach są zapamiętywane w pamięci telefonu i można je przesłać później (np. ponownie korzystając z sieci Wi-Fi). Należy w tym celu kliknąć w miejscu wyświetlania się w prawym dolnym rogu mapy komunikatu o niezapisanych potwierdzeniach. Użytkownik może także otrzymać z serwera dane dotyczące pokonanej trasy, które są wysyłane na podany wcześniej adres e-mail, a także może przesłać własny komentarz dotyczący trasy lub informacje o uszkodzeniach oznaczeń punktów kontrolnych itp.

Nawigację prowadzi się korzystając z mapy i kompasu wyświetlonych na ekranie. Mapę można obracać – tak jak robi się to w przypadku mapy papierowej – z tym, że odbywa się to na ekranie, jak również można ją powiększać (to akurat w przypadku mapy papierowej zwykle nie udaje się bez jej uszkodzenia), o ile wcześniej ustawione zostały odpowiednie opcje.

Pozostałe informacje dotyczące MOBO można znaleźć na stronie internetowej poświęconej tej aplikacji – mobo.osport.ee.

  
Widok ekranu telefonu podczas wyboru trasy, w trakcie biegu i po przesłaniu wyników na serwer MOBO

Wydaje się, ze w Polsce MOBO należałoby wykorzystywać głownie do promocji orientacji sportowej. Trasy umożliwiające korzystanie z tej aplikacji rozstawione powinny być przede wszystkim w miejscach, gdzie pojawia się dużo młodych ludzi, często zafascynowanych nowymi technologiami, np. w kampusach akademickich, w uczęszczanych parkach, a nawet w galeriach handlowych. Trasy MOBO zwykle mają postać scorelaufu, co nie wyklucza ustawienia tras klasycznych z określoną kolejnością potwierdzania punktów kontrolnych. W kody QR można także wyposażyć już istniejące trasy, ustawione np. w ramach akcji „Zielony Punkt Kontrolny”  czy  „Znajdź się w lesie”.

Pierwsza w Polsce trasa MOBO, obejmująca teren Studium Wychowania Fizycznego WAT w Warszawie, została otwarta 2 października 2013 roku. Powstała ona z myślą o promocji orientacji sportowej wśród studentów WAT, a także dla obsługi zajęć z biegu na orientację prowadzonych w ramach Wychowania Fizycznego. Dla jej potrzeb opracowano także polskie tłumaczenie strony internetowej MOBO, które zostało umieszczone na serwerze MOBO.

  
Wzór oznaczenia punktu kontrolnego oraz informacje umieszczone w miejscu startu na terenie SWF WAT (pokazane na wzorach kody QR na PK i na starcie kierują na stronę internetową MOBO nie przesyłając potwierdzenia, natomiast kody QR dotyczące poszczególnych systemów operacyjnych łączą z właściwymi sklepami internetowymi)

Osoby zainteresowane budową trasy do aplikacji MOBO powinny skontaktować się z jej autorem (korzystając z adresu mobo@osport.ee), pomocą służą także autorzy niniejszego artykułu.

Generalnie do MOBO można przygotować każdą mapę do orientacji sportowej, z tym, że trzeba nieco zmodyfikować kolor fioletowy, którym oznaczana jest trasa, dla polepszenia jakości wyświetlania jej na ekranie telefonu. Występują też pewne ograniczenia dotyczące rozmiarów mapy, gdyż na niektórych modelach telefonów nie da się poprawnie wyświetlić zbyt dużych map.  Po otrzymaniu mapy wraz z krótką informacją o niej oraz listy kodów autor aplikacji przesyła kody QR dla poszczególnych punktów kontrolnych, które należy nadrukować na oznaczenia PK. W miejscu startu warto umieścić rozszerzoną informację dotyczącą MOBO oraz podstaw orientacji. Po otrzymaniu informacji o rozstawieniu trasy w terenie, Tarmo Klaar uaktywnia mapę na serwerze, co pozwala na jej pobranie do telefonu i potwierdzanie punktów kontrolnych.