W dzisiejszym artykule opowiem trochę na temat materiałów podkładowych na potrzeby tworzenia mapy do biegu na orientację. Wykorzystanie tzw. „podkładów” nie jest niezbędne, gdyż możliwe jest zrobienie mapy z „białej kartki”, nie korzystając z jakichkolwiek materiałów dodatkowych, ale wymaga to od jej autora bardzo dużo pracy. Dużo częściej używamy różnych dostępnych źródeł, aby proces tworzenia mapy uprościć i przyspieszyć, co jest bardzo wskazane. Należy robić to jednak świadomie i rozsądnie.
Przyczyną wykorzystania materiałów podkładowych jest najczęściej chęć przyspieszenia procesu tworzenia mapy. Nie należy również zapominać, że bardzo istotne jest, aby materiały podkładowe nadawały mapie odpowiednią geometrię i metryczność. Oznacza to, że tak jak i docelowa mapa muszą one mieć swoją skalę, a w przypadku materiałów w formie cyfrowej również swoją rozdzielczość. Poniżej krótki opis najważniejszych rodzajów materiałów podkładowych wykorzystywanych przy tworzeniu map do BnO.
Ortofotmapa
Ortofotomapa jest bardzo często błędnie utożsamiana ze zdjęciem lotniczym lub satelitarnym, a w rzeczywistości w zasadzie nigdy nie korzystamy ze zdjęć lotniczych jako materiałów podkładowych. Zdjęcie lotnicze (podobnie jak zwykła fotografia) jest zobrazowaniem w postaci rzutu środkowego, co oznacza, że skala obiektów na zdjęciu jest zmienna w zależności od odległości od środka rzutów.
Po lewej – zdjęcie lotnicze, po prawej – ortofotomapa [Źródło: wikipedia.org]
W skrócie – im dalej od środka zdjęcia, tym skala jest mniejsza, więc nie możemy z takich zdjęć korzystać, ponieważ poszczególne obiekty byłyby oddane na naszej mapie w różnej skali. I tutaj wchodzi produkt zwany ortofotomapą, czyli przetworzone do rzutu ortogonalnego zdjęcie lotnicze, któremu nadano odpowiednią skalę i rozdzielczość. To wszystko, z czego korzystamy na serwisach typu Google Maps, Geoportal, czy Zumi, to właśnie ortofotomapy. Ortofotomapę można zakupić lub pobrać z internetu, o czym w kolejnym artykule.
Mapa topograficzna
Najczęściej korzystamy z mapy topograficznej w skali 1:10 000, ponieważ najbardziej odpowiada ona skali map do BnO. Może służyć jako dość dobre źródło informacji o rzeźbie terenu, ale należy pamiętać, że warstwice na mapach topograficznych tworzone były w większości automatycznie na podstawie zdjęć lotniczych bez weryfikacji terenowej. O ile w terenach odkrytych dokładność wysokościowa tych map jest niezła, to w terenach leśnych waha się w granicach 5-10m. Mapę topograficzną można zakupić lub pobrać z internetu, o czym również w kolejnym artykule.
Fragment mapy topograficznej w skali 1:10 000 Mapa zasadnicza
Mapa zasadnicza to geodezyjna mapa, którą sporządza się zazwyczaj na terenach zabudowanych w skali 1:500-1:2000. Jest to ta najbardziej szczegółowa mapa, która stanowi doskonały materiał podkładowy dla map sprinterskich, ponieważ są na niej naniesione obrysy wszystkich budynków, drzewa, krawężniki, czyli w zasadzie wszystko, czego potrzebujemy. Jedynym źródłem jej pozyskania jest zakup, aczkolwiek niektóre nieliczne miasta publikują ją w internecie.
Fragment mapy zasadniczej miasta Kraków Dane z lotniczego skaningu laserowego
Lotniczy skaning laserowy (LIDAR) ma bardzo duży potencjał jeśli chodzi o tworzenie map do BnO. Podstawowym produktem, którego dostarcza nam skaning to informacje o rzeźbie terenu. Bardzo niewielkim wysiłkiem jesteśmy w stanie pozyskać precyzyjną informację wysokościową w postaci warstwic o dowolnie zadanym cięciu.
Warstwice uzyskane ze skaningu laserowego – okolice Kazimierza Dolnego
Kolejna sprawa to przebieg dróg w terenie leśnym – lidar umożliwia wkreślenie około 80% dróg i ścieżek w lesie na podstawie tzw. cieniowanego modelu wysokościowego. Dodatkowo, w terenie zabudowanym, możemy pozyskać obrysy budynków. Osobiście uważam, że skaning laserowy pozwala na ekstrakcję informacji pomocnych przy określaniu przebieżności lasu, ale problem na obecnym etapie jest taki, że czas poświęcony na pozyskanie tych danych ze skaningu jest prawdopodobnie dłuższy niż określenie przebieżności lasu tradycyjnymi metodami. Dane z lotniczego skaningu laserowego w Polsce można jedynie kupić – nie ma możliwości ich pobrania z internetu.
Cieniowany model wysokościowy – okolice Kazimierza Dolnego
Baza danych obiektów topograficznych (BDOT)
Jest to wektorowa baza danych, która dostępna jest do przelądania poprzez Geoportal. W zasadzie jedyną istotną informacją, którą dla nas niesie to obrysy budynków, które są wystarczająco dokładne dla potrzeb wykonania map sprinterskich. Warstwę budynków można zakupić lub pobrać z internetu, o czym w kolejnym artykule.
Fragment miasta Żary w Bazie Danych Obiektów Topograficznych
Stara mapa do BnO
Pewnie najczęściej wykorzystywanym w Polsce materiałem podkładowym jest stara mapa do BnO danego terenu. Jeśli jest ona wykonana poprawnie, to może być to materiał bardzo pomocny, ale jeśli jest słabej jakości, to prawdopodobnie szybciej jest zrobić mapę „od zera”. W większości przypadków robienie mapy na bazie mapy starej sprowadza się jedynie do jej aktualizacji.
Kolejne artykuły z tego cyklu już wkrótce!
