Co sprawia, że sztafety dla Skandynawów są najważniejsze? Dlaczego na Jukole przyjeżdża 13 000 osób z całego globu?
Klasyczne sztafety w biegu na orientację składają się z trzech zmian. Zawodnicy startują ze startu masowego, a nie jak w konkurencjach indywidualnych – interwałowego. Na trasach występują tzw. rozbicia, czyli niewielkie różnice pomiędzy punktami kontrolnymi, do których dobiec mają zawodnicy – dzięki temu nie ma mowy o współpracy. Opisów PK nie dostaje się do ręki, są nadrukowane jedynie na mapach. Zmiana następuje poprzez klepnięcie lub przekazanie mapy kolejnemu zawodnikowi.
Widowiskowość
Już sam start masowy sprawia, że sztafety są bardzo emocjonujące. Zawodnik z ostatniej zmiany, który jako pierwszy przekroczy linię mety to członek zwycięskiego zespołu. Nie trzeba czekać na rozstrzygnięcie aż do przybiegnięcia wszystkich biegaczy. O ile u kibiców każdy międzyczas przesłany z radiokontroli budzi ogromne emocje, o tyle u zawodników samej sztafety jest szalenie istotny i decyduje o wybraniu strategii podczas biegu. Orienteering to sport wyjątkowo nieprzewidywalny, zdarza się np., że wielokrotni medaliści mistrzostw świata nie podbijają któregoś punktu i sztafeta jest zdyskwalifikowana. W tej konkurencji walka toczy się do samego końca. Błąd można zrobić wszędzie, również na końcówce przegrywając medal dla zespołu. O wyniku zespołu w większym stopniu niż na innych dystansach, decyduje psychika – czynniki bezpośrednio wpływające na rywalizację, tj. odpowiednia strategia, odporność na stres, czy umiejętność koncentracji pod presją. Strategią może to być na przykład zostawienie sił na końcówkę, bądź przeciwnie, wyrwanie do przodu już na starcie.
25-zmianowa sztafeta
Skandynawia, jako kolebka biegu na orientację, wiedzie również prym w ilości i ‘jakości’ zawodów sztafetowych. Najstarsze z nich – fińska Jukola i szwedzka Tiomila – powstały już w roku 1940. Jedne i drugie zawody to wręcz święto orienteeringu. Start 10-zmianowych sztafet mężczyzn następuje po zapadnięciu zmroku. Panowie biegają całą noc po to, aby nad ranem wyłonić najsilniejszy team. Sztafety pań rywalizują w dzień i jest ich mniej. Szwedzi rozgrywają nawet sztafety 25-zmianowe. Jest to 25manna, na której ściga się zwykle niecałe 10 000 osób. W tych zawodach zespoły są już mieszane i system zmian jest bardziej skomplikowany tak, aby trwało to kilka godzin. W Polsce namiastką zawodów tego typu jest choćby sztafeta pokoleń – 7-zmianowa, w której pierwsza zmiana rusza w nocy, reszta w dzień. W rywalizacji zespołowej szczególny nacisk kładzie się na relacje w teamie tak, aby każdy z jego członków wiedział, że bierze udział w czymś ważnym i odpowiada za wynik grupy. Przy czym ze względu na specyfikę tego sportu od początku zakłada się, że nie wszystko może pójść idealnie i każdy może popełnić błąd.
Sztafety na deser
Na wszystkich zawodach rangi mistrzowskiej właśnie ostatniego dnia rozgrywa się sztafety. Budzą one niemal skrajne emocje, a na mistrzostwach świata miejsce sztafety jest traktowane jako sukces lub porażka narodowa.
